Tương Úc Kỳ - Sản phẩm quà tặng mang đậm hồn quê

Tương nếp Úc Kỳ là đặc sản của người dân xã Úc Kỳ, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Người dân ở đây cũng không rõ nghề làm tương đã có từ bao giờ, chỉ biết rằng khi sinh ra đã thấy ông, bà, bố, mẹ làm tương. Theo thời gian, nghề làm tương đã trở thành nghề truyền thống của người dân địa phương và tương nếp Úc Kỳ ngày càng nức tiếng gần xa.

Lúa nếp Thầu Dầu - Nguyên liệu chính góp phần tạo nên sự khác biệt

 cho tương nếp Úc Kỳ.

Tương nếp Úc Kỳ được làm từ 3 nguyên liệu chính gồm gạo nếp Thầu Dầu (đặc sản của huyện Phú Bình), đỗ tương và muối trắng. Sự phối kết hợp của 3 loại nguyên liệu này cũng phải theo một tỷ lệ nhất định mà chỉ người trong nghề mới hiểu.

Quy trình chế biến các nguyên liệu cũng khá cầu kỳ. Gạo sau khi làm sạch được ngâm nước trong khoảng 1 đến 2 giờ đồng hồ, rồi vớt ra và đồ xôi ngay. Phải đảm bảo xôi chín kỹ bởi nếu xôi bị cứng hoặc bị nhão sẽ không lên mốc. Còn đối với đỗ tương, khi rang và nghiền phải đặc biệt chú ý sao cho vừa chín tới, đạt độ vàng thích hợp. Nếu rang non thì tương sẽ bị chua, còn rang kỹ quá thì màu tương lại bị đen, kém hấp dẫn và tương bị đắng. Sau khi rang và nghiền xong, đỗ tương được cho vào chum ngâm. Cho đến khi thấy tương đủ độ ngọt, thơm, người ta lại cho muối, mốc vào và tiếp tục ủ khoảng thời gian 2 tháng trở lên. Bên cạnh việc lựa chọn nguyên liệu làm tương, muốn ủ được tương ngon phải sử dụng chum sành được nung già không bị rò rỉ để giữ được hương thơm và độ vàng của tương.

Một sản phẩm tương Úc Kỳ thành phẩm đưa ra thị trường phải đảm bảo các tiêu chí như có hương vị đặc trưng riêng (đậm, thơm, ngọt tự nhiên), những hạt nếp vẫn còn nguyên hạt không bị nát như loại tương của một số địa phương khác, rất bắt mắt.

Quy trình làm tương khá cầu kỳ.

Hiện nay do nhu cầu của thị trường nên người dân ở Úc Kỳ gần như làm tương quanh năm. Tuy nhiên theo chia sẻ của một số cơ sở thì thời điểm làm tương phù hợp và thuận lợi nhất là vào mùa hè và mùa thu. Đến xã Úc Kỳ vào mùa thu, không khí làm tương nếp sẽ rộn ràng hơn, những chum tương được xếp san sát trên sân nhà các gia đình bởi dưới cái nắng và không khí trong lành của những ngày mùa thu và gạo làm tương lúc này là gạo mới (mùa thu là thời điểm mà lúa nếp Thầu Dầu được thu hoạch) nên tạo cho tương có vị thơm ngon hơn hẳn với các thời điểm còn lại trong năm.

Những chum tương được xếp san sát trên sân nhà của các gia đình.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, hiện nay trên địa bàn xã Úc Kỳ có khoảng 15 - 20 hộ sản xuất tương với quy mô lớn. Trung bình mỗi hộ xuất bán khoảng 3000 lít tương/ tháng ra thị trường, với giá bán dao động từ 20.000 - 30.000đ/ lít.

Du khách đến thăm cơ sở sản xuất tương nếp Tuyến Loan

 thuộc làng nghề tương nếp Úc Kỳ.

Nếu du khách có dịp về với làng nghề tương nếp Úc Kỳ để tận mắt chiêm ngưỡng, tham quan, tìm hiểu và mua sản phẩm về làm quà thì đó là điều tuyệt vời nhất. Tuy nhiên, nếu du khách không có điều kiện và thời gian thì có thể tìm mua tương ở một số trạm dừng nghỉ trong và ngoài tỉnh như: Trạm dừng nghỉ Hải Đăng của tỉnh Thái Nguyên; trạm dừng nghỉ Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh; trạm dừng nghỉ Thủy An, tỉnh Quảng Ninh... Bên cạnh đó, tương Úc Kỳ cũng đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước thông qua hệ thống nhà phân phối ở Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Lai Châu, Bắc Giang, Bắc Ninh, Đà Nẵng.

Tương nếp Úc Kỳ - Đặc sản quà tặng nổi bật của Việt Nam

 giai đoạn 2021-2022.

Năm 2022, cùng với sản phẩm chè Tân Cương, sản phẩm tương Úc Kỳ đã lọt top 100 đặc sản quà tặng nổi bật của Việt Nam (giai đoạn 2021-2022) do Hội kỷ lục gia Việt Nam xác nhận. Điều này đã góp phần quan trọng trong việc nâng tầm thương hiệu và lan tỏa cho sản phẩm của địa phương. Tương Úc Kỳ - Sản phẩm quà tặng tuy mộc mạc, giản dị nhưng mang đậm hồn quê của người dân Thái Nguyên dành cho du khách./.

            Tác giả: Minh Đỗ - Nam Đan