Mùa thu về Hà Châu thưởng thức món ăn ngon chế biến từ trám đen

Về xã Hà Châu, huyện Phú Bình bạn sẽ được tận mắt ngắm nhìn những cây trám cổ thụ, thân cây người ôm không xuể, cao vài chục mét được trồng rải rác trên những triền đê hoặc tại những hộ gia đình. Đây là loại cây lâu năm, trồng một cây để được thu hoạch cũng mất khá nhiều thời gian, phải gần chục năm. Trám đen thu hoạch một mùa vào khoảng tháng 7 âm lịch. Trước đây, người dân ít để ý chăm bón, chỉ để cây phát triển tự nhiên. Hiện nay, trám đen được xem là sản phẩm hàng hóa nên người dân tiếp tục ươm giống phát triển. Theo số liệu thống kê, trên địa bàn xã Hà Châu có khoảng 30 ha diện tích đất trồng trám với khoảng 700 cây; sản lượng thu hoạch mỗi năm khoảng 35 tấn; thị trường tiêu thụ chủ yếu trên địa bàn tỉnh và một số tỉnh lân cận.

Một mùa trám lại về trên mảnh đất Hà Châu.

Chứng kiến người dân thu hoạch những trái quả này, chúng tôi thấy sự vất vả, thậm chí có phần nguy hiểm (Do cây rất cao, phải trèo lên mới hái được và cây trám thường rất nhiều kiến). Mỗi quả trám đến tay người tiêu dùng chứa đựng trong đó giá trị sức lao động của những người dân nơi đây. Trám Hà Châu có vị béo, bùi đặc trưng, quả to, cùi dầy, có thể kết hợp nhiều loại nguyên liệu khác tạo ra những món ăn hấp dẫn thực khách.

Trám Hà Châu có vị béo, bùi đặc trưng, quả to, cùi dầy.

Nổi danh từ lâu nhưng không phải ai cũng có cơ hội thưởng thức những món ăn ngon đúng vị từ quả trám đen. Món trám xưa vốn quen thuộc với người dân thôn quê, nay trở thành món ăn đặc sản hấp dẫn mà người thành thị muốn tìm mua để thưởng thức. Trám có thể chế biến thành nhiều món ăn lạ miệng, hấp dẫn như: Xôi trám, thịt kho trám, nham trám, trám nhồi thịt,… Tuy nhiên món nham trám là một món ăn đặc sắc, độc đáo hơn cả, mang dấu ấn về giá trị văn hóa ẩm thực của người dân Hà Châu. Món nham trám theo đúng chuẩn vị của ngày xưa thì vô cùng cầu kỳ với rất nhiều loại nguyên liệu nhưng đến nay do điều kiện thực tế cũng như khẩu vị của khách hàng nên một số nguyên liệu đã được rút bớt hoặc thay đổi. Trong đó vẫn có một số những loại cơ bản như: Trám đen đã ỏm, ruốc cá, củ chuối tiêu non, vừng, lạc, thịt ba chỉ nướng than hoa, khế chua, lá gừng, lá nhội, lá đinh lăng, cùi dừa, tương, dấm thanh… Các loại nguyên liệu sẽ được thái nhỏ và trộn theo một tỷ lệ nhất định (bí quyết của nghệ nhân). Nham trám sẽ ăn kèm với lá nhội và chấm tương nếp Úc Kỳ (một đặc sản của huyện Phú Bình) tạo cho món ăn vị khác biệt riêng có.

Món nham trám được chế biến vô cùng cầu kỳ với nhiều loại nguyên liệu.

Ngày trước muốn thưởng thức món nham trám, mọi người phải về tận mảnh đất Hà Châu và đến những nhà dân (gia đình nào ở Hà Châu cũng biết làm món này). Nhưng nay đã có rất nhiều nhà hàng xuất hiện tại địa phương để phục vụ du khách thưởng thức món nham trám và một số món ăn khác chế biến từ quả trám đen như: Nhà hàng Đăng Linh, nhà hàng Hồng Ngọc…Thậm chí chỉ cần một cuộc điện thoại cơ sở cũng sẽ ship đến tận nơi cho du khách.

Món nham trám thơm ngon, lạ miệng, hấp dẫn thực khách.

Tôi nhớ trong Chương trình “Trưng bày, giới thiệu tinh hoa ẩm thực Việt và Lễ hội bia Hà Nội tại Tuyên Quang năm 2023”, lần đầu tiên món nham trám đã được tỉnh Thái Nguyên lựa chọn để trình diễn chế biến tại gian hàng và được đông đảo công chúng đón nhận. Mọi người xếp hàng để được thưởng thức món ăn vừa lạ miệng, hấp dẫn lại thơm ngon chuẩn vị mà họ chưa được thưởng thức bao giờ.

Có thể nói ẩm thực thì muôn vàn, mỗi món ăn lại mang đến một hương vị riêng, đặc sắc mà chỉ người thưởng thức mới cảm thụ hết được giá trị của nó. Hãy đi đến những miền quê thanh bình, khám phá giá trị lịch sử, văn hóa và thưởng thức ẩm thực địa phương sẽ đem đến cho bạn những trải nghiệm ấn tượng không thể nào quên./.

Tác giả: Minh Đỗ - Ngọc Linh