Trám bùi Hà Châu – vị ngọt bùi không thể nguôi quên.

Cây trám đen được trồng ở Hà Châu từ hàng trăm năm trước. Đến nay, nhiều cây trám cổ thụ ấy vẫn còn và tỏa bóng mát sum sê. Trám đen là cây thân gỗ, ra hoa vào tháng hai, quả chín vào tháng bảy âm lịch hàng năm. Nhưng mùa trám có thể kéo dài đến hết tháng chín do trám không chín cùng lúc mà cây chín trước, cây chín sau. Quả trám hình thoi, khi chín có màu đen, cùi trám vàng, nhân bên trong hạt trắng ngần. Theo người dân nơi đây, từ khi trồng trám đến khi cây cho quả phải mất 7 - 8 năm và trong mười cây trám giống thì chỉ có khoảng 3 – 4 cây là trám cái, còn lại là trám đực không có quả. Khó nhân giống là vậy nhưng trên những đất đồi, soi bãi ở Hà Châu, cây trám là cây được trồng nhiều và cho thu nhập cao nhất. Xa xưa, trám gắn liền với đời sống khó khăn, lam lũ của người dân. Ngày nay, trám giúp người dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu trên chính đồng đất quê hương. Trám không kén đất nhưng có lẽ đất đai phì nhiêu màu mỡ ven sông Cầu đã tạo nên vị béo bùi, hương thơm và lớp thịt dày, chặt cho quả trám Hà Châu, khiến nó trở thành thứ đặc sản mà tư thương khắp miền tìm mua rồi đưa nó vượt khỏi mảnh đất này để làm nên những bữa cơm dân dã nhưng nhiều dư vị của biết bao gia đình.

Quả trám đen – một thứ đặc sản nổi tiếng của vùng đất Hà Châu (Ảnh: Mai Sinh)

Để có được những món ăn ngon từ trám, khâu chế biến cũng đòi hỏi  phải đảm bảo nhiều yêu cầu khắt khe. Trám trước khi ăn hay chế biến đều phải om cho mềm. Nước om trám vừa sôi lăn tăn (khoảng 70˚C) thì cho trám vào om trong 15 – 20 phút, vớt ra, để ráo, bổ dọc quả, tách riêng phần cùi và hạt. Trám om đúng cách thì cùi của nó không rắn cũng không nát. Cùi ấy chỉ cần chấm với muối vừng, tương nếp đã rất bùi và ngon.

Cùi trám Hà Châu dày và có màu vàng ươm đẹp mắt

Còn cầu kì hơn, người ta có thể dùng nó để chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như xôi trám, trám kho thịt, cá, gỏi trám và đặc biệt là món nham trám đã trở thành đặc sản nổi tiếng, chỉ ăn một lần là nhớ mãi không thôi. Nguyên liệu chính để làm món nham gồm có cùi trám, thịt ba chỉ áp chảo thái chỉ, thịt cá chép rán giòn. Ba thứ đó theo tỉ lệ 2:1:1 đem trộn với lạc rang, quả núc nác nướng thái sợi, rau thơm, khế chua, nêm mắm muối vừa đủ và ăn kèm với bánh đa hoặc bánh tráng ta được món ăn dân dã, nhưng lạ miệng, thơm ngon đủ vị.

Nham trám- Món ăn lạ miệng, hấp dẫn

Cũng từ quả trám, ta có thể chế biến nên món xôi nhân trám với nhiều bước rất kì công. Hương thơm của gạo nếp quyện lẫn với hương thơm của nhân trám là một hương vị cuốn hút khó diễn tả. Thêm và đó, cảm giác sần sật, vị béo, bùi của trám lẫn vào hạt nếp dẻo quánh tạo nên một thứ xôi ngon hơn bất cứ thứ xôi nào mà bạn từng thưởng thức.

Xôi nhân trám và cùi trám bùi, béo, thơm ngon

Giờ đây về Hà Châu, ta vẫn gặp những cây trám cổ thụ sừng sững quanh làng xóm, ven sông. Xã có 15 xóm thì 7 xóm trồng thứ cây này. Ngày nay, trám đen đã được xem như là một món đặc sản của vùng đất này. Có lẽ không khó để lí giải vì ngoài hương vị đặc biệt của quả trám còn vì tình trạng "cung luôn không đủ cầu”, nhiều thương lái phải đặt mua cả cây từ khi trám mới đơm quả. Hiện chính quyền xã đang có kế hoạch nhân rộng cây trám đen bằng giống trám ghép phù hợp với thổ nhưỡng địa phương, thời gian cho quả sớm hơn và tán cây rộng, thấp dễ chăm sóc, thu hoạch.

Trám đen kho thịt - món ăn lạ ngon miệng, thơm ngậy, hấp dẫn

Hi vọng, những có gắng ấy sẽ đưa quả trám Hà Châu đến được với nhiều người hơn, để ai cũng được thỏa lòng, để vị ngọt bùi dân dã ấy đi vào bữa cơm của từng nhà, từng người. Để cứ mỗi mùa thu về là một mùa trám ngon, là một mùa thương nhớ. Và còn để góp thêm một thứ đặc sản níu chân du khách mỗi khi về với Phú Bình, về vùng đất nổi tiếng với những sản vật quê, những làng nghề truyền thống, những di tích lịch sử, văn hóa và lễ hội đậm đà bản sắc dân tộc.

Đến Hà Châu, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những cây trám cổ thụ hàng trăm năm tuổi (Ảnh: Nguyễn Hảo)

Một mùa thu, một mùa trám nữa đã về. Hãy đến Hà Châu, vùng quê xinh đẹp bên dòng sông Cầu uốn lượn, thân thương vào mùa trám này bạn nhé! Những món ăn thơm ngon đặc biệt từ quả trám đen cùng tính cách hiền hòa, đôn hậu, nồng ấm của người dân quê nơi đây chắc chắn sẽ để lại trong  lòng bạn một dư vị không thể nguôi quên.