KHUÔN TÁT NHỚ NGƯỜI

Vui sao một sáng tháng Năm
Đường về Việt Bắc lên thăm Bác Hồ
Suối dài xanh mướt nương ngô
Bốn phương lồng lộng thủ đô Gió Ngàn...

Trên mảnh đất Thủ đô gió ngàn gần như không một địa danh nào không gắn với hình ảnh của Bác, những năm tháng sống, làm việc và lãnh đạo cuộc kháng chiến. Trong những địa danh đấy không thể không nhắc đến Khuôn Tát - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng ở và làm việc trong những năm 1947-1954.

Cụm di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Khuôn Tát nằm trong không gian xanh ngát được bao bọc bởi rừng vầu, ruộng bậc thang và nhiều cây cổ thụ gồm những địa danh chính như: Cây đa, suối Khuôn Tát, nhà sàn và hầm Bác ở tại đồi Na Đình. Theo tiếng địa phương, Khuôn Tát có nghĩa là thung lũng có thác nước chảy. Dòng suối Khuôn Tát bắt nguồn từ dãy núi Hồng, chảy qua xã Phú Đình đã tạo nên một bức tranh phong cảnh hài hòa, với điểm nhấn là thác nước 7 tầng. Thời kỳ tiền kháng chiến, nơi đây là rừng rậm, núi non trùng điệp. Từ Khuôn Tát, di chuyển bằng ngựa chỉ 5-6km vượt qua núi Hồng là đến Tân Trào (Tuyên Quang); xuôi theo dòng suối xuống phía dưới là đồi Tỉn Keo, rồi xa hơn nữa là đồi Khau Tý (Điềm Mặc), cùng những nơi làm việc của cơ quan Trung ương Đảng, Chính phủ, Bộ Quốc phòng… Địa thế rất thuận lợi đó của Khuôn Tát đã được Bác lựa chọn là một trong những nơi thường xuyên lui tới ở và làm việc.

Các tài liệu lịch sử ghi lại, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã 3 lần ở và làm việc tại Khuôn Tát. Ngày 20-11-1947 là lần đầu Bác ở làm việc tại đồi Na Đình. Từ đó đến ngày 25-5-1948, Bác cùng cơ quan Trung ương đã di chuyển nhiều nơi: Từ Định Hóa lên Chợ Đồn (Bắc Kạn), sang Sơn Dương sau lại về Khuôn Tát. Nhà sàn của Bác và nhà lán anh em giúp việc trên đồi Na Đình được lợp cọ, cột gỗ, vách bằng nứa, có sàn, cửa sổ thông thoáng. Bác thường làm việc dưới sàn, xung quanh có hàng rào nứa đan chéo để chống thú dữ, có địa đạo thông từ nền nhà ra khe suối nhỏ để thoát khi có động. Dưới nhà sàn Bác độ hơn 10m là nhà lợp cọ của bộ phận giúp việc, có sân, bàn ăn làm bằng cây vầu. Nhà lán được người dân trông coi, sau mỗi lần di chuyển về, Bác cùng anh em vẫn còn chỗ ăn nghỉ, làm việc. Cách nhà sàn và hầm của Bác không xa là cây Đa Khuôn Tát (trăm tuổi) vòng thân 5, 6 người ôm, cao khoảng 40 - 50m. Kế bên cây đa, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng anh em làm sân tập võ và đánh bóng chuyền. Đoạn suối trong mát sau cây đa là nơi Bác cùng anh em tắm giặt, câu cá.

Lán Khuôn Tát là nơi diễn ra nhiều cuộc họp quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh với các đồng chí lãnh đạo Đảng, quân đội; nơi Bác viết nhiều tài liệu quan trọng về củng cố chính quyền, củng cố hậu phương, đẩy mạnh xây dựng lực lượng vũ trang. Các đồng chí Hoàng Quốc Việt, Trường Chinh, Tôn Đức Thắng, Võ Nguyên Giáp đều từng lên Khuôn Tát để làm việc với Bác. Ngoài ra, Người còn lập tổ dân vận, cử anh em hướng dẫn bà con ở Khuôn Tát, Nà Lọm, Tỉn Keo…xây dựng cuộc sống mới, vệ sinh, phòng tránh bệnh tật, học chữ, học cách làm ăn mới.

Chính tại lán Khuôn Tát tháng 01/1954, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Bộ Chính trị giao nhiệm vụ cho Đại tướng, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp cầm quân đi chiến dịch Điện Biên Phủ. Người đã căn dặn: "Tổng Tư lệnh ra mặt trận, Tướng quân tại ngoại! Trao cho chú toàn quyền quyết định. Có vấn đề gì khó khăn, bàn thống nhất trong Đảng ủy, thống nhất với cố vấn thì cứ quyết định rồi báo cáo sau”. "Trận này rất quan trọng, phải đánh cho thắng, chắc thắng mới đánh, không chắc thắng không đánh". Thấm thía lời dặn của Bác và xét diễn biến thực tế trên chiến trường, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã thay đổi phương châm tác chiến từ "đánh nhanh, thắng nhanh" sang "đánh chắc, tiến chắc", và đó được coi là quyết định quan trọng làm nên thắng lợi của chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu, kết thúc chiến tranh, lập lại hòa bình tại Đông Dương.

Từ những ý nghĩa và giá trị lịch sử vô cùng to lớn đó, Cụm di tích Khuôn Tát, xã Phú Đình, huyện Định Hoá được Bộ Văn hoá, Thông tin xếp hạng di tích lịch sử quốc gia tại Quyết định số 10-VHTT/QĐ, ngày 09/12/1982. Hiện nay, Ban Quản lý khu di tích lịch sử - Sinh thái ATK Định Hoá Thái Nguyên quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị phục vụ du khách. Với phong cảnh hữu tình, cây đa cổ thụ trăm tuổi, suối Khuôn Tát hiền hoà bên ruộng bậc thang, đồi hoa phách xen rừng cọ, đồi chè, xóm người Dao đậm đà bản sắc dân tộc, đây chính là một điểm đến lịch sử hấp dẫn của khách du lịch. Giúp cho du khách vừa được trải nghiệm phong cảnh thiên nhiên hữu tình vừa được đắm mình vào trong những dấu tích lịch sử, những tháng năm kháng chiến hào hùng của dân tộc./.

                                              Tác giả: Ngọc Linh