Bánh trứng kiến – đặc sản của núi rừng Định Hóa

Đúng như tên gọi của nó, trứng kiến là một trong những nguyên liệu quan trọng để làm nên món bánh này. Ngoài ra còn có bột gạo nếp, thịt lợn băm nhỏ, hành khô, vừng, lá vả. Hàng năm, cứ vào dịp tháng  4, tháng 5, bà con dân tộc Tày lại vào rừng để lấy trứng kiến mang về làm bánh và chỉ lấy trứng của loại kiến đen có thân nhỏ, đuôi nhọn mà người Tày thường gọi là "tua rày". Loại kiến này thường làm tổ trên cây vầu, cây găng, cây xoan…

Trứng kiến đen – nguyên liệu chính tạo nên sự riêng biệt và hấp dẫn của món bánh này (Ảnh: Mai Sinh)

Một tổ kiến to có thể lấy được vài ba chén trứng. Trứng kiến có màu trắng sữa, to bằng hạt gạo, căng mọng. khi lấy về được nhặt, sẩy cẩn thận cho hết vỏ kiến, tạp chất, rửa sạch, để ráo. Sau đó, bắc một chiếc chảo lên bếp, phi thơm hành với mỡ, cho trứng kiến vào rang kỹ cùng với thịt ba chỉ băm nhỏ và một chút lá kiệu hay lá hẹ cho đến khi trứng và thịt chuyển màu vàng sậm, thơm lừng thì nhấc xuống để nguội rồi trộn đều với vừng hoặc lạc rang giã nhỏ để làm nhân bánh.  

Phần vỏ bánh được làm từ bột gạo nếp. Bột có thể là bột khô hoặc bột ướt nhưng theo kinh nghiệm của người làm bánh thì bánh làm từ bột ướt sẽ mềm dẻo hơn, ngon hơn. Để bánh không dẻo dính quá, người ta thường trộn thêm một chút bột tẻ. Sau khi bột ráo nước, bột được nhào thật mịn cùng với một chút bột canh, mỳ chính.

​

Bột gạo nếp (có thể trộn thêm chút bột tẻ) được nhào mịn để làm vỏ bánh (Ảnh: Mai Sinh)

Một thứ nguyên liệu khác cũng rất quan trọng khi làm món bánh trứng kiến là lá cây vả, tiếng Tày là “bâu nỏa”, một loại cây mọc hoang trong rừng, lá to như lá khoai môn. Chọn lá vả để làm bánh phải chọn lá bánh tẻ, không quá non cũng không quá già. Vì lá non quá khi hấp bánh chín thì lá nát không cầm được bánh, còn nếu lá già quá thì khi ăn, bánh sẽ bị dai và không còn vị thơm, bùi của lá.

Lá vả (bâu nỏa) - Loại lá được dùng để gói  bánh trứng kiến (Ảnh: Minh Ngân)

Lá vả rửa sạch, bỏ phần gân lá ở mặt dưới rồi trải bột lên đó với độ dày vừa phải. Tiếp đến, rải đều trứng kiến lên trên lớp bột và gập đôi chiếc lá lại, người cẩn thận thì bọc thêm một lớp lá vả ở bên ngoài rồi dùng dây buộc lại, đem hấp cách thủy chừng 30 – 40 phút là chín. Khi bánh chín đem ra để nguội rồi dùng kéo cắt ra từng miếng vuông vừa phải, đẹp mắt.

 Bánh trứng kiến với hàm lượng dinh dưỡng cao, có thể ăn nóng hay nguội tùy ý, mỗi lúc đều có vị ngon riêng. Khi ăn bánh, người ta ăn cả phần lá vả. Bánh có vị thơm ngon rất lạ, vừa có độ dẻo, thơm của bột nếp lại có vị bùi của lá vả, đặc biệt là vị béo béo, ngậy ngậy của nhân bánh được làm từ trứng kiến. Một số người đã ăn bánh trứng kiến nhiều lần thường thích ăn những chiếc bánh mà nhân chỉ có trứng kiến với hành khô phi thơm, không trộn thêm các nguyên liệu khác. Tuy nhiên, theo bà Ma Thị Liên (Phú Đình, Định Hóa), việc trộn thêm thịt ba chỉ, lá kiệu, vừng, lạc… không chỉ vì ngày nay trứng kiến ngày một khan hiếm mà vì những nguyên liệu ấy còn góp phần làm cho chiếc bánh béo ngậy hơn, nhiều hương vị hơn và với những người có cơ địa dị ứng với một số loại ấu trùng như nhộng ong, nhộng tằm… thì khả năng bị dị ứng thấp hơn.

Bánh trứng kiến, đặc sản của núi rừng Định Hóa, Thái Nguyên (Ảnh: Minh Ngân)

Bánh trứng kiến cùng với bánh cooc mò, bánh ngải, những món ăn mang đậm chất núi rừng đã trở thành một thứ đặc sản không thể thiếu trong những dịp lễ, tết của dân tộc Tày vùng Định Hóa, Thái Nguyên, đặc biệt là vào ngày tết Hàn thực (3/3 âm lịch). Nó cũng trở thành thức quà quen thuộc và quý giá với những người con  xa quê.

Đến với Thái Nguyên, mảnh đất thủ đô gió ngàn, chiến khu Việt Bắc vào những ngày cuối xuân đầu hạ, du khách đừng quên thưởng thức món bánh kỳ lạ mà đầy thú vị, hấp dẫn này.