Phát triển làng nghề gắn với du lịch - lợi ích kép

Hiện trên địa bàn tỉnh có 238 làng nghề truyền thống, trong đó 216 làng nghề chè, còn lại là các  làng nghề chế biến nông, lâm sản, thực phẩm, sinh vật cảnh, gỗ mỹ nghệ, mộc dân dụng... Tổng số gần 12.000 hộ, gần 23.000 lao động tham gia làm nghề, trong đó có 105 làng nghề được UBND tỉnh cấp Bằng công nhận làng nghề. Với ngành du lịch thì đây là một thuận lợi, đồng thời với các làng nghề thì đây cũng là cơ hội tăng thêm thu nhập. Bởi giữa ngành du lịch và làng nghề có sự phối hợp chặt chẽ sẽ tạo được tuor, tuyến du lịch mới, hấp dẫn đối với du khách thích trải nghiệm. Ở đó, du khách được tận hưởng cảnh đẹp tự nhiên mà ở đô thị không có và kết thúc đợt tham quan, du khách thường mua sản phẩm làng nghề về làm quà tặng cho bè bạn.

Theo được biết: Các làng nghề đều mang nét đẹp văn hóa riêng biệt, tạo nên điểm nhấn thu hút du khách đến tham quan, vãn cảnh, qua đó quảng bá sản phẩm của làng nghề đến bạn bè trong nước, quốc tế. Hiện một số làng nghề, chủ yếu là làng nghề chè ở vùng Tân Cương, thành phố Thái Nguyên; La Bằng, huyện Đại Từ; Minh Lập, huyện Đồng Hỷ đã tiếp đón các tuor du lịch trong, ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm cùng nông dân. Nhưng hiệu quả kinh tế bước đầu từ tham gia làm du lịch chưa đạt như ý muốn, nên hầu hết các làng nghề trên địa bàn tỉnh vẫn cơ bản phát triển kinh tế đơn thuần, chưa chú ý khai thác nguồn lợi từ thị trường du lịch, mà chỉ quan tâm đến thị trường thuần túy. 

Một thực tế là ngay ở các làng nghề, số hộ có ý thức tham gia hoạt động du lịch chưa đáng kể. Từng gia đình tự làm, thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các hộ nên làng nghề chưa tạo được sản phẩm du lịch đa dạng, phong phú, thiếu hấp dẫn đối với du khách. Ông Bùi Trọng Đại, xóm Hồng Thái 2, xã Tân Cương (T.P Thái Nguyên), một trong số ít cơ sở sản xuất ở vùng chè Tân Cương mạnh dạn tham gia làm du lịch từ gần 10 năm nay. Ông cho biết: Bình quân 1 năm có gần 1.000 lượt khách đến tham quan, trải nghiệm. Nhiều du khách phấn khích khi được tham gia các hoạt động cùng gia đình, như đi hái chè, sao chè, lội ao bắt cá và nấu ăn. Ngoài các hoạt động này gia đình còn tổ chức cho du khách đạp xe qua một số nương chè lên Hồ Núi Cốc rồi trở lại. Gia đình cũng đầu tư làm một số phòng nghỉ đảm bảo chất lượng, nhưng chưa có du khách nào lưu trú qua đêm.

Để tạo cảnh quan môi trường sinh thái xanh, sạch và đẹp mắt, ông Đại đầu tư hàng trăm triệu đồng để xây dựng không gian du lịch, như việc cải tạo khu đất trũng thành hồ nước, bên hồ có các lán chòi thưởng trà, hóng mát. Thật ấn tượng  là hàng cau bên đường vào cổng vươn cao, thẳng tắp gợi nhớ về miền thôn dã miền xuôi. Cùng ở vùng chè Tân Cương, gia đình ông Trần Văn Thắng đã đầu tư một khoản tiền không nhỏ để tạo cảnh quan, bắt mắt du khách. Ông Thắng cho biết: Hàng nghìn du khách đến tham quan nương chè và trải nghiệm cuộc sống lao động cùng gia đình, họ được thưởng trà miễn phí và tìm hiểu về cây chè, kỹ thuật chế biến chè và nghệ thuật pha trà, thưởng trà. Thu nhập của gia đình về du lịch chính là việc du khách mua chè về dùng hoặc làm quà cho người thân, bè bạn ở nhà. Nhiều du khách không có điều kiện quay trở lại, song đặt mua chè của gia đình qua điện thoại và chuyển khoản qua thẻ.

Tại các làng nghề trên địa bàn của tỉnh, chủ yếu là làng nghề chè, một số hộ tham gia làm du lịch đã có ý thức tạo dựng không gian trình diễn, trưng bày sản phẩm, như việc làm đường lên các lô chè phong quang sạch sẽ, rộng rãi, tạo tán mặt luống chè đẹp và sẵn sàng đón khách đặt tuor. Cùng đó là khu nhà chế biến chè rộng rãi cho khách đến tham quan cùng trải nghiệm, gần đó là tủ kính trưng bày sản phẩm chè các loại. Ông Triệu Văn Đông, Chủ tịch UBND xã La Bằng cho biết: Tuy lượng du khách đến tham quan, trải nghiệm tại các làng nghề chè chưa nhiều, người dân chưa có thu nhập cụ thể từ du khách. Nhưng nguồn lợi vô hình rất lớn là quảng bá được thương hiệu sản phẩm. Du khách đến thăm, thưởng trà và tự quảng bá sản phẩm của La Bằng đến với người tiêu dùng trong nước, quốc tế. Còn ông Quách Văn Mai, làng nghề chè Cà Phê 1 chia sẻ: Hiện du lịch chưa mang lại thu nhập cho người dân làng nghề. Nhưng người dân chúng tôi luôn mở cửa đón khách. Hiện người dân ở làng nghề chè chúng tôi đã ý thức tạo dựng nhãn hiệu chè, nhưng thời cơ chế thị trường thì nhãn hiệu chỉ là bước khởi đầu, chưa đủ sức vươn xa. Nên người làng nghề chè chúng tôi xác định phải đồng sức, chung lòng tạo dựng thương hiệu cho sản phẩm. Vì thương hiệu là “linh hồn” để sản phẩm chè của làng nghề đứng được trong thị trường. Giải pháp hiệu quả nhất vẫn là việc thông qua sự quảng bá của du khách, những người tiêu dùng thông minh.

Qua du khách, sản phẩm làng nghề lặng lẽ thẩm thấu vào trí nhớ của người tiêu dùng ở phạm vi  rộng rãi hơn. Đó chính là thương hiệu sản phẩm. Ví như sản phẩm chè của Thái Nguyên từ lâu được dân gian mệnh danh “Đệ nhất danh trà”. Nhưng ở thời đại công nghệ 4.0, mọi chuyện sẽ khác bởi mạng xã hội. Hầu như mỗi người đều có một trang tài khoản cá nhân riêng, du khách có thể ngay lập tức “tự sướng” để chia sẻ với bè bạn về cảnh quan thiên nhiên làng nghề, tham khảo giá cả, chất lượng sản phẩm rồi mới quyết định mua sản phẩm. Sự chia sẻ của du khách qua mạng xã hội có thể làm một làng nghề sống lại, hoặc để người tiêu dùng quay lưng với sản phẩm.

 Trong xu thế hội nhập, phát triển, các làng nghề truyền thống đang dần khẳng định vị trí quan trọng trong đời sống kinh tế, văn hoá tinh thần. Việc phát triển làng nghề gắn với du lịch là giải pháp hiệu quả trong xóa giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Nhưng để trở thành hiện thực, các làng nghề mong nhận được sự quan tâm hơn của các cấp, ngành chức năng của tỉnh trong hỗ trợ đầu tư xây dựng cảnh quan, môi trường; cơ chế chính sách hỗ trợ cho nghệ nhân, lao động lành nghề tham gia truyền dạy nghề; tổ chức các lớp đạo tạo bồi dưỡng nghiệp vụ về du lịch để hình thành một đội ngũ làm du lịch tại chỗ, trong đó có nghiệp vụ quản lý, điều hành hoạt động du lịch; vận động người dân làng nghề tham gia làm du lịch; tập huấn cho người dân về kỹ năng ứng xử với du khách, từng bước hướng đến tư duy mỗi người dân là một hướng dẫn viên du lịch.

Bài và ảnh: Chí Cường