Khu di tích lịch sử lưu niệm Thanh niên xung phong Đại đội 915

Vào đêm Noel năm 1972, đã thổi bùng lên ngọn lửa căm thù đế quốc Mỹ xâm lược của người dân “đất thép”, thôi thúc quyết tâm chiến đấu từ mặt trận hậu phương. Lưu Xá trở thành một địa danh gắn với lịch sử chiến đấu của lực lượng thanh niên xung phong, một biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa.

Khách thập phương đến dâng hương tại nhà tưởng niệm di tích 915

 Đại đội Thanh niên xung phong 915 được thành lập vào tháng 6 năm 1972 thuộc Đội 91 tỉnh Bắc Thái, có nhiệm vụ sửa chữa, nâng cấp quốc lộ 1B đoạn từ cầu Gia Bẩy, thành phố Thái Nguyên đến xã La Hiên, huyện Võ Nhai. Sau đó, Đại đội 915 chuyển sang đóng quân tại xã Linh Sơn, thành phố Thái Nguyên, làm nhiệm vụ phục vụ giao thông trên tuyến đường 16A từ chùa Hang đi Trại Cau. Đây là tuyến đường vận chuyển vũ khí, lương thực, hàng hóa do các nước xã hội chủ nghĩa anh em viện trợ cho Việt Nam. Với vị trí trọng yếu này, đế quốc Mỹ thường xuyên cho máy bay bắn phá dữ dội hòng cắt đứt tuyến huyết mạch vận chuyển hàng hóa của ta. Mặc dù chứng kiến những thiệt hại và thương vong của bom đạn Mỹ, song cán bộ, đội viên Đại đội 915 luôn giữ vững tinh thần “sống bám cầu đường, chết kiên cường bất khuất”.

Trước tình thế gần 20.000 tấn lương thực và hàng hóa quốc phòng được viện trợ còn tồn ở trung tâm thành phố Thái Nguyên. Nếu không giải tỏa kịp thời, bị máy bay Mỹ ném bom phá hủy thì tổn thất sẽ vô cùng to lớn. Nhận rõ yêu cầu, nhiệm vụ cực kỳ cấp bách, cán bộ, đội viên Đại đội 915 đều xung phong đi làm nhiệm vụ. Sáng sớm ngày 24 tháng 12 năm 1972 dưới sự chỉ huy của Đội phó Đội 915 Nguyễn Thế Cường, 66 cán bộ, đội viên Đại đội 915 khẩn trương làm nhiệm vụ bốc xếp, giải tỏa hàng hóa.

 Chập tối, số lương thực, hàng hóa tồn đọng ở ga Lưu Xá cơ bản đã được giải tỏa, cả đơn vị còn chưa kịp ăn cơm tối thì 6 tốp máy bay ném bom chiến lược B52 và máy bay chiến thuật của Mỹ đánh phá vào khu vực trọng điểm thuộc vùng công nghiệp phía nam thành phố Thái Nguyên (nơi có cảng cạn ga Lưu Xá và nhà máy Gang Thép). Theo hiệu lệnh, cán bộ, đội viên Thanh niên xung phong 915 cùng Đội phó Đội 91 và 02 thủ kho đã vào hầm trú ẩn. Song những trái bom oan nghiệt từ máy bay B52 của đế quốc Mỹ ném xuống đã cướp đi sinh mạng của nhiều người dân trong đó có 60 cán bộ, đội viên Thanh niên xung phong Đại đội 915, Đội 91 Bắc Thái. Sự hy sinh của 60 cán bộ, đội viên Thanh niên xung phong Đại đội 915, Đội 91 Bắc Thái là tổn thất lớn nhất ở mặt trận hậu phương của lực lượng thanh niên xung phong trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Để ghi công các anh hùng liệt sĩ thanh niên xung phong, nhân dịp kỷ niệm 63 năm ngày thành lập Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (26/3/1931 – 26/3/1994), Thành đoàn Thái Nguyên đã phát động thực hiện công trình xây dựng Bia tưởng niệm liệt sĩ thanh niên xung phong Đại đội 915. Công trình được xây dựng hoàn thành từ nguồn quỹ tự nguyện đóng góp của thanh, thiếu niên thành phố Thái Nguyên với số tiền hơn 100 triệu đồng. Công trình đã được khánh thành ngày 25/3/1996.

Hiện vật trưng bày tại Khu di tích nhằm tái hiện cuộc sống khó khăn, chiến đấu gian khổ, hy sinh anh dũng của 60 Thanh niên xung phong

Ngày 28 tháng 4 năm 2009, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký Quyết định số 613/QĐ-CTN phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân cho Đại đội 915 thuộc Đội Thanh niên xung phong 91 Bắc Thái. Ngày 18 tháng 12 năm 2009, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 4698/QĐ-BVHTTDL về việc xếp hạng Di tích Quốc gia địa điểm lưu niệm các Thanh niên xung phong Đại đội 915 hy sinh tại Lưu Xá (tháng 12/1972), phường Gia Sàng, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

Nhằm tôn vinh các cán bộ, đội viên Thanh niên xung phong Đại đội 915, năm 2018 cán bộ, nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã tích cực triển khai thực hiện Dự án tu bổ, tôn tạo Di tích Đại đội Thanh niên xung phong 915, Khu di tích được mở rộng từ 1,1 ha lên 4,75 ha.

Các tài liệu, tư liệu tại Nhà trưng bày

Để phục vụ nhân dân và khách thập phương đến dâng hương tưởng nhớ 60 Thanh niên xung phong tại Khu di tích, Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên đã dày công sưu tầm, trưng bày gần 350 hiện vật, tài liệu, tư liệu tại Nhà trưng bày trong Khu di tích nhằm tái hiện cuộc sống khó khăn, chiến đấu gian khổ, hy sinh anh dũng của 60 Thanh niên xung phong. Những tài liệu, hiện vật đã tạo ra niềm xúc động lớn đối với các thân nhân liệt sĩ và du khách tham quan.

Di tích Đại đội Thanh niên xung phong 915 là nơi để nhân dân tỉnh Thái Nguyên và du khách thập phương thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, đền ơn đáp nghĩa, ghi công và biết ơn các cán bộ, đội viên Thanh niên xung phong Đại đội 915 đã anh dũng hy sinh cho độc lập dân tộc, tự do của Tổ quốc./.

Bài và ảnh: Đoàn Chiên